کمبود ویتامین ب۱۲ یکی از شرایطی است که می‌تواند شما را مبتلا به نوعی کمخونی کند که این نوع کمخونی با کمخونی فقر آهن فرق دارد ولی علائم هردو تقریبا مشابه است. شاید برایتان جالب باشد که ببینید آیا روزانه مقدار کافی از این ویتامین مهم و ضروری را از رژیم خود دریافت می‌کنید یا نه. در این مقاله درمورد ویتامین ب۱۲، علائم و عوارض کمبود آن و موادغذایی حاوی این ویتامین مهم اطلاعات مهمی را دراختیار شما قرار می‌دهیم. تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
نقش ویتامین ب۱۲ در بدن
ویتامین b12 یک ویتامین محلول در آب و از خانواده ویتامین های گروه ب می‌باشد و همچنین یک ویتامین ضروری برای حفظ سلامت سلول‌های عصبی و سلول های بدن است. بدن از ویتامین ب۱۲ برای میلینه شدن، بهبود و عملکرد بهتر سیستم عصبی مرکزی استفاده می کند و از طرفی برای عملکردهای شناختی و قدرت تفکر به این ویتامین نیاز داریم. وجود ویتامین b12 از بروز نوعی آنمی به نام آنمی مگالوبلاستیک در بدن پیشگیری میکند و برای ساخت و تنظیم DNA نقش اساسی دارد. پس تا اینجا متوجه شدیم که ویتامین ب12 یک ویتامین حیاتی برای بدن محسوب می‌شود .حالا ببینیم در چه مواردی و در چه افرادی با کمبود این ویتامین مواجه میشویم.
منابع غذایی ویتامین ب12
بدن نمی‌تواند ویتامین b12 را بسازد از این رو این ویتامین باید از منابع غذایی تامین شود.
منابع غذایی آن شامل:
- گوشت قرمز
- ماهی
- مرغ، بلدرچین، کبک و دیگر پرندگان
- لبنیات
بدن ما چگونه ویتامین b12 را جذب میکند؟
برای جذب بهینه ویتامین ب12 بدن به دو مورد نیاز دارد:
- اسید معده که این ویتامین را از غذا جدا می کند و به جذب بهتر کمک میکند
- فاکتور داخلی معده که نوعی پروتئینی ست و توسط معده ساخته می‌شود . این پروتئین در روده به ویتامین ب12 متصل می‌شود و باعث جذب ویتامین ب12 از قسمت انتهایی روده کوچک می‌شود.
در بعضی از افراد دیده شده است که معده آن ها نمی‌تواند فاکتور داخلی را بسازد و در نتیجه ویتامین ب12 به خوبی جذب نمی‌شود و دچار عوارض کمبود ویتامین ب12 می‌شوند که در اینصورت فرد دچار بیماری بنام آنمی پرنیشز می‌شود.
ذخائر ویتامین b12 در بدن 2-4 سال طول می‌کشد تا تخلیه شود بنابراین کمبود این ویتامین به همین راحتی پیش نمی‌آید.
عوارض کمبود ویتامین ب12
شاید برایتان جالب باشد که کمبود ویتامین ب۱۲ چه عوارضی دارد. ویتامین به این مهمی در صورت کمبود، حتما عوارض زیادی هم برای بدن ایجاد میکند. کمبود ویتامین b12 شامل علائم عمومی، عصبی و روانی می‌شود. علائم کمبود ویتامین به آرامی پیشرفت میکند و در طول زمان شدیدتر می‌شود.
علائم عمومی کمبود ویتامین ب۱۲
- احساس خستگی و ضعف
- اسهال
- تهوع و استفراغ
- کاهش وزن ناخواسته
- زخم در دهان و زبان
- پوست زرد و رنگ پریده
- سردرد
علائم عصبی شامل :
- خواب رفتن دست و پا
- احساس گزگز در نوک انگشتان
- مشکلات بینایی
- عدم تعادل در راه رفتن
- عدم تمرکز
- حافظه ضعیف
علائم روانی شامل :
- احساس افسردگی
- تحریک پذیری
کمخونی ناشی از ویتامین ب12
ویتامین ب12 در کنار آهن و اسید فولیک برای سنتز و عملکرد سلول های خونی ضروری است. درصورت کمبود ویتامین ب12، اکسیژن رسانی به بافت ها مختل می شود و باعث کمخونی به نام مگالوبلاستیک می‌شود. همچنین این نوع کمخونی در کمبود اسیدفولیک یا ویتامین ب9، مشکلات کبدی، کمکاری تیروئید و … هم دیده می شود.
چه عواملی باعث کمبود ویتامین b12 می‌شود؟
دریافت ناکافی از غذا
رژیم های غیر اصولی یا دریافت خیلی کم مواد غذایی باعث بروز کمبود این ویتامین می شود مخصوصا در گیاهخواران مطلق یا کسانیکه به هر دلیل گوشت یا لبنیات به اندازه کافی نمی‌خورند کمبود این ویتامین پیش می‌آید. مصرف گوشت و لبنیات معمولا مانع بروز کمبود این ویتامین می‌شود اما افرادی که گوشت یا لبنیات در سبد غذایی آنها جایی ندارد معمولا به کمبود این ویتامین دچار می‌شوند.
التهاب معده
التهاب در دیواره داخلی معده به علت کاهش اسید معده از جذب این ویتامین جلوگیری میکند.
آنمی پرنیشز
یک بیماری نادر است که معده فرد توانایی ساخت فاکتور داخلی (پروتئین ضروری برای جذب b12) را ندارد. بنابراین ویتامین ب12 نمی‌تواند از روده جذب شود و منجر به کمبود این ویتامین می‌شود.
بیماری سلیاک
بدلیل تغییر در سطح جذبی روده، جذب این ویتامین مختل می‌شود.
جراحی
بای پس معده بعلت تغییر در حجم معده ، جذب این ویتامین را کاهش می‌دهد.
چه کسانی ریسک بیشتری برای ابتلا به کمبود ویتامین ب12 را دارند؟
سالمندان ( بالای 75 سال)
با افزایش سن توانایی بدن برای جذب ویتامین ها کاهش میابد.
رژیم گیاهخواری مطلق
گیاهخوارانی که اصلا محصولات حیوانی استفاده نمی‌کنند.
کسانیکه برای مدت طولانی متفورمین مصرف میکنند
افراد مبتلا به سندروم شوگرن
کسانیکه الکل زیاد مصرف میکنند
زخم معده یا وجود باکتری ای بنام هلیکوباکتر در معده
زخم معده یا وجود باکتری در معده بنام هلیکوباکتر پیلوری از جذب این ویتامین جلوگیری میکند.
پیشگیری از بروز کمبود ویتامین ب12
داشتن یک رژیم غذایی کامل و متنوع احتمال بروز کمبود این ویتامین را به حداقل می‌رساند. مصرف مواد غذایی زیر می‌تواند از کمبود این ویتامین جلوگیری کند:
مصرف گوشت و مرغ و ماهی
مصرف لبنیات
مصرف مولتی ویتامین
چه داروهایی با ویتامین b12 تداخل دارند؟
- فاموتیدین
- سایمتیدین
- امپرازول
- لانزوپرازول
- پنتوپرازول
- داروهای ضد بارداری
مصرف طولانی مدت این داروها منجر به پیدا شدن سر و کله عوارض کمبود ویتامین ب۱۲ می‌شود.
تشخیص کمبود ویتامین ب12
کمبود ویتامین ب12 از طریق بررسی علائم بالینی و تست آزمایشگاهی توسط پزشک یا متخصص تغذیه قابل تشخیص می‌باشد.
تست آزمایشگاهی شامل CBC و Serum Vitamin B12 می باشد.
از آنجایی که علائم کمبود این ویتامین با کمبود اسیدفولیک تا حدودی مشابه یکدیگر است ممکن است باهم اشتباه گرفته شوند هرچند کمبود ویتامین ب9 یا اسیدفولیک معمولا رایج نیست. سطح نرمال ویتامین ب12 سرم ۲۰۰ تا ۸۰۰ pg/mL است.
درمان کمبود ویتامین ب12
برای درمان عوارض ناشی از کمبود ویتامین b12 فقط دوز درمانی نیاز است و مصرف موادغذایی حاوی ویتامین ب۱۲ نقش کمکی برای رفع این اختلال را دارند. اشکال خوراکی، زیرزبانی و تزریقی این ویتامین موجود می‌باشد که با توجه به شدت کمبود، دوز مناسب تجویز می‌شود. توجه داشته باشد برای کسانیکه مشکل معده دارند معمولا اشکال زیرزبانی یا تزریقی مناسب‌تر می‌باشد. درمان خوراکی زمان‌بر تر از دوز تزریقی می باشد و معمولا برای شروع درمان تزریقی پیشنهاد می‌شود و فرم خوراکی برای پیشگیری مناسب‌تر است.
سخن پایانی
ویتامین ب12 یکی از ویتامین های مهم و ضروری برای بدن می‌باشد. بدن برای سنتز گلبول های قرمز خون، ساخت DNA و… به این ویتامین نیاز دارد. ذخائر این ویتامین در بدن زیاد است و 2-4 سال طول می‌کشد تا ذخائر کامل تخلیه شوند. پیروی از یک رژیم غذایی متنوع ریسک ابتلا به کمبود این ویتامین را کاهش می‌دهد. از طرفی افراد سالمند، گیاهخواران و کسانیکه عمل بای‌پس معده انجام داده‌اند در معرض کمبود این ویتامین هستند. خوشبختانه با انجام تست‌های آزمایشگاهی کمبود این ویتامین قابل تشخیص است و درصورت کمبود، اشکال خوراکی، زیرزبانی یا تزریقی این ویتامین تجویز می شود.