تصور کنید بعد از یک روز سخت کاری، برای شام از یک رستوران معروف غذای موردعلاقه‌تان را سفارش داده‌اید و منتظر پیک هستید. زمانیکه پیک میرسد شما نمیتوانید در را باز کنید و پیک مدام زنگ میزند ولی قفل در خراب شده‌است و کاری از دست شما ساخته نیست. این صحنه را برای سلول‌هایتان درنظر بگیرید. زمانیکه گرسنه هستند ولی بخاطر چربی‌هایی که اطراف سلول را فرا گرفته اند انسولین که حکم کلید در سلول را دارد نمیتواند در را باز کند و بالطبع غذایی وارد سلول نمیشود و سلول ها همیشه گرسنه میمانند و این یعنی “مقاومت به انسولین” .
مقاومت به انسولین اختلالی است که باعث می شود انسولین نتواند به خوبی نقش‌های خود را در بدن ایفا کند و این یعنی سلول ها نتوانند به خوبی تغذیه کنند و درنتیجه گرسنه میمانند. یکی از علت هایی که تمایل به شیرینی بالا میرود همین مساله مقاومت به انسولین است.
در ادامه درمورد شناخت دقیق تر این اختلال و راه های برطرف کردن آن توضیح داده ایم. همراه ما باشید.
انسولین چیست؟
انسولین هورمونی است که از پانکراس ترشح میشود و نقش های مهمی را در بدن ایفا میکند مثل تنظیم قند خون، تغذیه کردن سلول ها، عضله سازی ، متابولیسم چربی ها ، تنظیم سوخت و ساز و ….
برای مثال زمانیکه شما غذای حاوی کربوهیدرات مانند نان یا برنج میخورید، قند خون شما بالا میرود و پانکراس این افزایش قند را پیامی برای ترشح انسولین تلقی میکند. انسولین از طریق اثر بر گیرنده های خود روی سلول ها ، باعث تغذیه سلول ها از قند خون میشود و به اینصورت قند خون کنترل میشود.
مقاومت به انسولین چیست؟
گاهی اوقات در اثر برخی عوامل مانند بیماری PCOS یا سندروم تخمدان پلی کیستیک سلول ها قادر به پاسخ در برابر انسولین نمی‌باشند و نمی توانند از قند موجود در خون استفاده کنند که اتفاقا این مساله می‌تواند دلیل میل زیاد به شیرینی باشد. با افزیش قند خون و عدم مصرف آن توسط سلول ها، انسولین در خون سرگردان می‌ماند و بالا می رود که به این اختلال مقاومت به انسولین گفته میشود.
در این شرایط پانکراس برای کاهش قند خون انسولین بیشتری ترشح میکند و سطح انسولین خون بالا و بالاتر میرود بدون اینکه وظیفه خود را انجام دهد. پس ممکن است بیمار در کنار مقاومت به انسولین، هایپرانسولینمی (انسولین بالاتر از حد نرمال) را نیز تجربه کند.
به مرور زمان اگر عامل زمینه ای برطرف نشود، عملکرد بیش از حد پانکراس باعث آسیب به سلول های پانکراس میشود و درنتیجه ترشح انسولین کاهش پیدا میکند که باز هم با کاهش انسولین قند خون بالا می‌ماند و این مساله برای سلامت بافت ها و ارگان های بدن بسیار خطرناک می‌باشد.
بالا رفتن قند خون به ابتلا به دیابت منجر میشود و اگر قند خون سریعا کنترل نشود در نهایت باعث کمای دیابتی می‌گردد.
ارتباط مقاومت به انسولین با اضافه وزن و چاقی
ارتباط مقاومت به انسولین و چاقی باهم ارتباط دو طرفه است. یعنی با افزایش وزن و تجمع چربی در ناحیه شکم پدیده مقاومت به انسولین پیش می‌آید و از طرفی درصورت وجود مقاومت به انسولین و عدم درمان آن، ترشح انسولین مدام افزایش میابد و انسولین مازاد می‌تواند باعث اضافه وزن و چاقی شود و این ارتباط یک چرخه معیوب است.
چه عواملی ریسک مقاومت به انسولین را بالا میبرند:
· چاقی شکمی
چربی های تجمع یافته در شکم از نوع چربی های خطرناکی هستند که عامل اصلی بیماری های مزمن مثل دیابت، کبد چرب، سندروم تخمدان پلی کیستیک و … می‌باشند. از طرفی عاملی برای مقاومت به انسولین نیز شناخته شده‌اند که با کاهش چربی‌ها می‌توانید تا حد زیادی از بروز این بیماری‌ها جلوگیری کنید.( برای دریافت رژیم اینجا کلیک کنید)
· چربی خون بالا
بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که با اختلال پروفایل لیپیدی خون، مقاومت به انسولین در سلول ها بالا میرود.
· مصرف زیاد فروکتوز یا قند میوه
جالب است بدانید مصرف بیش از حد میوه و یا محصولاتی که فروکتوز زیادی دارند مانند شربت ذرت باعث ابتلا به مقاومت به انسولین می‌شوند. فروکتوز اضافی در بدن تبدیل به چربی میشود و از این طریق تاثیر منفی خود را بر انسولین می‌گذارد.
علائم مقاومت به انسولین:
- احساس گرسنگی طولانی در طول روز ( حتی با وجود خوردن وعده های غذایی)
- تمایل زیاد برای شیرینی، شکلات و تنقلات
- چاقی مخصوصا در ناحیه شکمی
- وجود آکانتوزیس‌نیگریکانس (مخملی شدن پوست در نواحی پشت‌گردن یا زیربغل)
- میل به شیرینی بعد از مصرف غذا
همه موارد بالا از نشانه‌های مقاومت به انسولین هستند که با درمان به موقع به راحتی کنترل می شوند.
علائم پوستی مقاومت به انسولین
در اثر مقاومت به انسولین های کنترل نشده و شدید شرایطی برای پوست ایجاد می شود به اسم آکانتوزیس نیگریکانس که نوعی علامت پوستی می‌باشد. در محل‌های چین خورده پوست مثل پشت گردن، زیر بغل، کشاله ران رنگ طبیعی پوست تغییر کرده و به رنگ قهوه ای و سیاه مخملی در می‌آید و پوست ضخیم و تیره میشود. در این شرایط درمان مقاومت به انسولین با کاهش وزن و مصرف مکمل هایی مثل امگا۳ و مصرف پماد در اولویت قرار می گیرد.
علت میل به شیرینی بعد از غذا
در فرهنگ ما ایرانی‌ها از قدیم دسر های شیرین نقش پر رنگی بعد از مصرف غذا داشته اند. برخی افراد تصور می‌کنند که مصرف شیرینی یا یک دسر شیرین بعد از غذا باعث هضم بهتر ناهار یا شام میشود. درصورتیکه این تصور اشتباه است و شکر اصلا نقشی در هضم غذا ندارد. دقیقا یکی از علت‌های میل به شیرینی بعد از غذا، وجود مقاومت به انسولین است. درواقع چون سلول ها هنوز غذایی دریافت نکرده‌اند به مغز پیام گرسنگی می دهند و این باعث تمایل به مصرف ماده غذایی شیرین میشود که با درمان مقاومت به انسولین میل به مصرف شیرینی بعد از غذا به راحتی کنترل می شود.
آیا میل به شیرینی نشانه دیابت است؟
درواقع برای پاسخ به این سوال باید از مسیر مقاومت به انسولین عبور کنیم. یکی از عوارض دیابت نوع دو کنترل نشده مقاومت به انسولین است که در اینصورت بیمار به علت عدم توجه به مصرف داروهای تجویز شده یا عدم توجه به باید‌ها و نبایدهای غذایی در دیابت و عدم فعالیت بدنی ریسک مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد. در این مواقع میل به شیرینی و خوراکی‌های شیرین افزایش می یابد که طبق توضیحاتی که در قسمت‌های قبل داده شد به علت گرسنه ماندن سلول‌های بدن و احساس ضعف، بیمار میل به شیرینی زیادی را تجربه میکند.
چطوری بفهمم مقاومت به انسولین دارم؟
با انجام یکسری آزمایشات و بررسی علائم بالینی که در قسمت قبل گفته شد، پزشک یا متخصص تغذیه متوجه این مساله میشود. مثل:
· انسولین ناشتا بالا
· تست تحمل گلوکز (قند خون بالا )
· تری‌گلیسرید بالا و HDL پایین
درمان مقاومت به انسولین
خوشبختانه برای درمان مقاومت به انسولین راه های ساده ای وجود دارد که با انجام آنها می‌توانید این مساله را برطرف کنید.
1. ورزش کردن:
ورزش هوازی و قدرتی در کنارهم تاثیر بسیار زیادی بر کاهش مقاومت به انسولین دارد . ورزش می‌تواند بصورت جداگانه گیرنده‌های انسولین را در سطح سلول فعال کند و باعث افزایش حساسیت به انسولین شود.
2. کاهش دادن چربی های شکمی:
یک رژیم مناسب و اصولی در کنار ورزش چربی های شکمی را از بین میبرد. ( برای دریافت رژیم اینجا کلیک کنید)
3. سیگار ممنوع
تنباکو مقاومت به انسولین را بالا میبرد. پس اگر سیگار می‌کشید بهتر است محدودش کنید.
4. محدودیت شکر دریافتی
مصرف زیاد شکر ، قند و شیرینی جات باعث ترشح سریع و زیاد انسولین میشود از طرفی سلول ها مقاوم به انسولین هستند و این حجم از قندی که در خون بالا میرود نمیتواند به مصرف سلول ها برسد و باعث ترشح بیشتر انسولین میشود. این چرخه معیوب همینطور ادامه پیدا میکند و باعث آسیب به کبد و پانکراس میشود.
5. امگا3 مصرف کنید.
مصرف منابع غذایی امگا3 مانند ماهی سالمون، ساردین ، گردو، تخم کتان و … یا مصرف مکمل آن می‌تواند تاثیر به‌سزایی در کاهش مقاومت به انسولین داشته باشد.
6. دارودرمانی
اگر مقاومت به انسولین تایید بشود، پزشک برای شما داروی متفورمین تجویز میکند که باعث کاهش مقاومت به انسولین میشود و همچنین مکمل هایی مانند کروم یا دارچین می‌توانند حساسیت به انسولین را بیشتر کنند.
7. مکمل ویتامین دی را فراموش نکنید
کمبود ویتامین د می‌تواند مقاومت به انسولین را تشدید کند. از آنجایی که معمولا کسانی که اضافه وزن دارند بیشتر در معرض کمبود ویتامین دی هستند، پس از مصرف ویتامین دی در دوز مناسب مطمئن شوید.
8. زردچوبه و دارچین بخورید.
مصرف زردچوبه و دارچین برای کاهش مقاومت به انسولین توصیه میشود. سعی کنید به زردچوبه مقداری فلفل سیاه اضافه کنید تا جذب زردچوبه را بالا ببرد.
9. خواب خوب و با کیفیت
خواب بی کیفیت باعث بروز التهاب در بدن شده و ریسک بیماری هایی مثل دیابت را بالا میبرد.
*** توجه کنید تمامی موارد گفته شده زمانی تاثیر بهتری می‌گذارند که همراه یک رژیم کاهش وزن و ورزش هوازی و قدرتی باشند پس اولویت برای درمان و یا کنترل این اختلال، رژیم و ورزش می باشد. ( برای دریافت رژیم متناسب با شرایط خود اینجا کلیک کنید)
استرس و مقاومت به انسولین
در رژيم های غذایی که برای مقاومت به انسولین تنظیم میشود، تمرکز اصلی بر مصرف نان‌های سبوس دار، افزایش مصرف فیبر از طریق مصرف بیشتر سبزیجات، مصرف میوه‌ها به اندازه مورد نیاز و مصرف بیشتر پروتئین‌ها می‌باشد. هر رژيم غذایی باید بر اساس شرایط هر فرد به صورت جداگانه تنظیم شود تا بتواند عامل اصلی که باعث بروز مقاومت به انسولین شده‌است را درمان کند.
رژیم مقاومت به انسولین
زمانیکه شما دچار استرس و اضطراب هستید و مخصوصا اگر این استرس و اضطراب مزمن شود، سطح هورمون های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین در بدن بالا میرود. این هورمون‌ها مخالف انسولین هستند و در عملکرد انسولین تداخل ایجاد می کنند و باعث افزایش قند خون می شوند. از طرفی بالا ماندن مزمن کورتیزول باعث تجمع بیشتر چربی و افزایش وزن می شود که همه این موارد عاملی برای بروز مقاومت به انسولین می‌باشند.
سخن پایانی:
مقاومت به انسولین یک اختلال رایج می‌باشد که در بیماری‌هایی مثل دیابت پیش می‌آید از طرفی کسانی‌که چاقی های شکمی دارند ریسک بیشتری برای این اختلال دارند. همانطور که گفته شد با انجام یکسری از آزمایشات و بررسی علائم بالینی میتوان به وجود این اختلال پی برد. راه های کنترل مقاومت به انسولین ساده است و با انجام مستمر آنها می‌توانید به راحتی از بروز بیماری های مزمن پیشگیری کنید.
منابع
HEALTHLINE
HARVARD
سلام و درود
ممنون از شما خانم مدنی که اینقدر زیبا و شفاف مطالب رو ارایه میدید. موفق و پیروز باشید.
سلام عرض ادب خیلی ممنون از اینکه همراهمون هستین ???