یبوست یکی از مشکلات شایع گوارشی است که بسیاری از افراد در هر سنی ممکن است با آن روبهرو شوند. این مساله بصورت مشکل در تخلیه کامل مدفوع و یا کاهش دفعات آن تعریف میشود. یبوست می تواند یکی از علائم یک بیماری باشد مانند کمکاری تیروئید که از علائمش ابتلا به یبوست است یا بخاطر سبک زندگی غلط باشد که نظم و کارکرد دستگاه گوارش را بهم میریزد.. در این مقاله، به بررسی دقیقتر یبوست، علائم آن، عوامل موجب ظهور این مشکل، و راههای کنترل و پیشگیری از آن میپردازیم. پس همراه ما باشید.
مواردی که در این مقاله میخوانید:
Toggleیبوست چیست؟
یبوست به معنای کاهش دفعات دفع به کمتر از ۳ بار در هفته و یا عدم تخلیه کامل مدفوع و سختی در عمل دفع است. در شرایط طبیعی، مدفوع باید به صورت منظم و بدون مشکل از رودهها دفع شود. اما اگر دفعات تخلیه مدفوع کاهش یابد و مدفوع به صورت سخت و یا با مشکلی از روده خارج شود، به این مشکل یبوست گفته میشود.
علائم و تشخیص یبوست
یبوست بر اساس معیارهای Rome IV تشخیص داده می شود.طبق معیارهای Rome IV برای علائم یبوست، بیمار باید حداقل دو مورد از موارد زیر را طی ۶ ماه گذشته تجربه کرده باشد:
- کمتر از سه بار دفع در هفته
- ۲بیشتر از ۲۵٪ مواقع، برای دفع مشکل داشته باشد.
- بیشتر از ۲۵٪ مواقع، مدفوع حالت س۶-فت و غیرعادی داشته باشد.
- بیشتر از ۲۵٪ مواقع، دفع کامل صورت نگیرد.
- بیشتر از ۲۵٪ مواقع، احساس انسداد روده داشته باشد.
- بیشتر از ۲۵٪ مواقع، دفع نیاز به مداخله دست یا وسیلهای دیگر داشته باشد.
همچنین ممکن است بعضی از مواقع بیمار در کنار یبوست نفخ، درد حین دفع، خونریزی از مقعد و درد شکمی داشته باشد.
علل ایجاد یبوست
ابتلا به یبوست ممکن است به عوامل مختلفی برگردد. برخی از این عوامل شامل موارد زیر هستند:
مصرف آب ناکافی
شایع ترین علت یبوست مصرف کم آب است که این علت را در بسیاری از کسانی که مبتلا به یبوست هستند میبینیم. به طور کلی گفته میشود بهتر است به ازای هر ۳۰ کیلوگرم وزن، یک لیتر آب مصرف شود اما برای میزان دقیق نیازتان به آب براساس سن، وزن، جنسیت و میزان فعالیت میتوانید از مشاور تغذیه خود کمک بگیرید.
تغذیه نامناسب
مصرف کم فیبر، میوهها، سبزیجات و نان های سبوس دار میتواند یکی از عوامل اصلی بروز یبوست باشد.
عدم تحرک کافی
نداشتن فعالیت بدنی به مرور زمان باعث تنبلی عضلات و بروز مشکلات گوارشی مانند نفخ و یبوست می شود.
عوارض برخی از داروها
مصرف برخی داروها نیز میتواند عوارض جانبی از جمله یبوست داشته باشد. به عنوان مثال، داروهای ضدافسردگی مثل آمیتریپتیلین، داروهای ضد درد مانند کدئین و مورفین، دیسیکلومین، وراپامیل و …. که میتوانند سبب یبوست شوند.
استرس و اضطراب
از آنجایی که دستگاه گوارش و بخصوص رودهها لقب مغز دوم انسان را دارند، استرس می تواند تاثیر مستقیمی بر ترشح هورمون ها و نوروترانسمیترها از دستگاه گوارش داشته باشد و منجر به نفخ و یبوست شود.
کاهش جمعیت پروبیوتیکها در روده
پروبیوتیکها میکروارگانیسمهای مفید در روده هستند که به خاطر سبک زندگی غلط، استرس، مصرف زیاد آنتیبیوتیکها و … کاهش پیدا میکنند. زمانیکه جمعیت این باکتری های مفید کمتر از جمعیت باکتری های مضر شود و تعادل به هم بخورد، مشکلات گوارشی مانند معدهدرد، نفخ، اسهال و یبوست و یا کاهش سیستم ایمنی بدن اتفاق میافتد. مصرف مکملهای پروبیوتیکی برای افزایش جمعیت باکتریها توصیه میشود.
به تعویق انداختن دفع
این مورد را بیشتر در بچهها میبینیم که بعلت بازیگوشی دفع را به تعویق می اندازند که میتواند منجر به سفت شدن مدفوع و ایجاد یبوست شود.
پیشگیری از یبوست
برای پیشگیری از یبوست میتوانید به موارد زیر عمل کنید:
داشتن تغذیه مناسب
افزایش مصرف فیبر در رژیم غذایی میتواند بهبود زیادی در عملکرد رودهها ایجاد کند. میوهها، سبزیجات، حبوبات و مواد غذایی حاوی فیبر میتوانند به عملکرد رودهها کمک کنند. همچنین، مصرف کافی مایعات مانند آب نیز در کنار مصرف فیبرها بسیار مهم است.
ورزش منظم
ورزش منظم میتواند به بهبود عملکرد رودهها و افزایش دفعات تخلیه مدفوع کمک کند. پیادهروی، شنا، و تمرینات ورزشی دیگر مانند تمرینات کِگِل میتوانند به عملکرد رودهها کمک کنند. بعضی اوقات علت برخی از یبوستها تنبلی عضلات لگنی است که تمرینات کِگِل برای رفع این مورد توصیه میشود.
درمان یبوست
تغذیه و لایف استایل مناسب برای درمان یبوست
خط اول درمان یبوست، اصلاح تغذیه و سبک زندگی میباشد که معمولا توصیه به افزایش مصرف آب در درجه اول و سبزیجات و میوهها میشود.
مصرف یک لیوان اب ولرم همراه تخمشربتی لعاب انداخته یا دانه چیا بصورت ناشتا و قبل از صبحانه، مصرف میوههای ملین مانند انجیر، آلو یا برگ زردآلو و همچنین خیساندن آن ها در آب به مدت چند ساعت کمک زیادی به رفع یبوست میکند. همچنین روغن زیتون همراه سالاد برای رفع آن پیشنهاد می شود.
افزایش جمعیت پروبیوتیکها
مورد بعدی مصرف منابعغذایی پرهبیوتیکی برای تغذیه باکتریهای مفید روده یا همان پروبیوتیک ها میباشد. پیاز، جو دوسر، سیب، سیر، کنگر فرنگی، مارچوبه، بادام، توت و … منابع غذایی خوب برای تقویت پروبیوتیکها هستند.
دارو و مکمل
اگر با اصلاح لایفاستایل موفق به درمان یبوست نشدید، با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه میتوانید برخی از ملین ها و مکملهای پروبیوتیکی را بعنوان درمان کمکی استفاده کنید.
پرسشهای متداول
1. چه عواملی ممکن است به ایجاد یبوست منجر شوند؟
یبوست ممکن است به عواملی مانند تغذیه نامناسب، و مصرف برخی داروها، عدم تحرک، کاهش جمعیت پربیوتیک ها و … مرتبط باشد.
2. آیا تغذیه مناسب میتواند در کنترل یبوست مفید باشد؟
بله، افزایش مصرف فیبر و مایعات در رژیم غذایی میتواند به بهبود یبوست کمک زیادی کند.
3. آیا ورزش منظم نیز به کنترل یبوست کمک میکند؟
بله، ورزش منظم و تمرینات کِگِل میتوانند به بهبود عملکرد رودهها و افزایش دفعات تخلیه مدفوع کمک کند.
4. آیا داروها میتوانند عامل یبوست باشند؟
بله، مصرف برخی داروها مانند کدئین میتواند به عوارض جانبی از جمله یبوست منجر شود.
5. زمانی که علائم یبوست شدیدتر میشوند، چه باید انجام داد؟
اگر علائم یبوست شدیدتر شدند یا بهبود پیدا نکردند، مشورت با پزشک بسیار مهم است. پزشک میتواند تستها و درمانهای لازم را تعیین کند.
نتیجهگیری
یبوست یک مشکل شایع گوارشی است که ممکن است برای افراد آزاردهنده باشد. علائم آن شامل کاهش دفعات تخلیه مدفوع، مدفوع سفت و خشک، افزایش درد شکمی و… هستند. برای پیشگیری و درمان یبوست تغذیه مناسب و ورزش منظم در اولویت هستند. اگر با اصلاح سبک زندگی یبوست بهتر نشد، مشورت با پزشک و مشاور تغذیه برای دریافت درمانهای کمکی و مصرف دارو و مکمل بسیار مهم است. این اقدامات میتوانند به افراد کمک کنند تا از عوارض ناشی از یبوست جلوگیری کنند.